گسکت چیست؟
گسکت یک درزگیر مکانیکی است که فضای بین دو یا چند سطح اتصال را پر کرده و از نشتی سیالات یا گازها در محل اتصال جلوگیری می‌کند. این قطعه از مواد انعطاف‌پذیر ساخته شده و وظیفه دارد در شرایط مختلف عملیاتی، یک آب‌بندی پایدار ایجاد کرده و آن را حفظ کند.
دسته بندی گسکت ها
ویژگی‌ها و عوامل مؤثر در انتخاب گسکت‌ها
خصوصیات مکانیکی، عملکرد و توانایی‌های هر دسته از گسکت‌ها متفاوت است و بسته به نوع گسکت و مواد سازنده آن تغییر می‌کند. در انتخاب یک گسکت مناسب، عوامل زیر تأثیرگذار هستند:
- دما و فشار سیال درون سیستم
- ماهیت شیمیایی سیال و سازگاری آن با مواد گسکت
- میزان بارگذاری مکانیکی روی گسکت
- دما و فشار سیاتغییرات شرایط عملیاتی (مانند سیکل‌های کاری مختلف)ل درون سیستم
- نوع اتصال و طراحی سیستم لوله‌کشی
گسکت‌ها نقش مهمی در آب‌بندی سیستم‌های صنعتی، خطوط لوله و تجهیزات نفت، گاز و پتروشیمی دارند و انتخاب صحیح آنها، تأثیر مستقیمی بر عملکرد، ایمنی و کاهش هزینه‌های نگهداری تجهیزات خواهد داشت.
گسکت‌های نیمه فلزی یا گسکت‌های اسپیرال وند (Spiral Wound Gaskets)
نوارهای فلزی شکل‌داده‌شده به صورت “V” یا “Chevron” تشکیل شده‌اند که به‌صورت متناوب با مواد درزگیر غیر فلزی (عمدتا گرافیت) پیچیده شده‌اند. لایه‌های فلزی در این نوع گسکت، استحکام و انعطاف‌پذیری لازم را فراهم می‌کنند، در حالی که مواد غیرفلزی وظیفه پر کردن ناصافی‌های فلنج و ایجاد آب‌بندی بهتر را بر عهده دارند. این گسکت‌ها در چگالی‌های مختلف تولید می‌شوند تا بتوانند فشارهای متنوع و شرایط مختلف پیچ و مهره‌ای را تحمل کنند.
عملکرد و ویژگی‌های گسکت اسپیرال وند
فرایند آب‌بندی در این گسکت‌ها از طریق ترکیب قابلیت تغییر شکل و جریان‌یابی مواد “V” شکل فلزی و مواد پرکننده انعطاف‌پذیر در هنگام اعمال فشار صورت می‌گیرد. این نوع گسکت در پیکربندی‌های متنوعی تولید می‌شود تا با انواع مختلف فلنج‌ها سازگار باشد.
انواع گسکت اسپیرال وند
گسکت بدون رینگ
R Type: REINFORCE GASKET
گسکت با رینگ بیرونی فلزی
(جهت استحکام بیشتر و تنظیم موقعیت در محل نصب)
CR Type: REINFORCE GASKET With Centering Ring
گسکت با رینگ داخلی فلزی
(جهت جلوگیری از آسیب ناشی از فشار بالا و افزایش پایداری)
IR Type: REINFORCE GASKET With Inner Ring
گسکت با هر دو رینگ داخلی و بیرونی
(جهت حداکثر مقاومت و عملکرد آب‌بندی بهینه)
CRIR Type: REINFORCE GASKET With Inner Ring & Centering Ring
گسکت‌های اسپیرال وند به دلیل دوام بالا، عملکرد مناسب در شرایط فشار و دمای بالا، و انعطاف‌پذیری در نصب، به‌طور گسترده در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع مواد پرکننده در گسکت‌های اسپیرال وند
گرافیت انعطاف‌پذیر
(Flexible Graphite)
- مقاومت شیمیایی بالا و حداقل تغییر شکل (Creep Relaxation)
- دمای عملیاتی: از کرایوژنیک تا 454°C (850°F) در شرایط اکسیدکننده
- عملکرد و محدودیت دمایی آن وابسته به نوع گرافیت و شرایط عملیاتی است.
- عدم سازگاری با مواد اکسیدکننده قوی مانند اسید سولفوریک غلیظ
گرافیت میکا
(Mica Graphite)
- ساخته شده از فیلوسیلیکات (کلریت)، گرافیت و کاغذ سلولزی با چسب لاتکس لاستیکی
- به عنوان جایگزین آزبست در برخی کاربردها استفاده می‌شود.
- در دمای بالای 230°C (450°F) دچار کاهش حجم شده و عملکرد آن افت می‌کند.
----
(PTFE)
- مقاومت شیمیایی بالا، معمولاً به‌صورت نوار (Tape Form) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- دمای عملیاتی: از کرایوژنیک تا 260°C (500°F)
- عدم مقاومت کامل در برابر شرایط خاص عملیاتی؛ بسته به نوع PTFE، رفتار متفاوتی در برابر تغییر شکل (Creep) دارد.
سرامیک
(Ceramic)
- ساخته شده از اکسید آلومینیوم، مناسب برای محیط‌های خورنده خاص
- طیف گسترده‌ای از ترکیبات سرامیکی برای کاربردهای مختلف صنعتی موجود است.
- گسکت‌های سرامیکی معمولاً دچار جریان سرد (Cold Flow) و تغییر شکل تحت فشار می‌شوند.
- کاهش ضخامت، افزایش طول و عرض و کاهش تنش پیچ‌ها در اثر پدیده Creep که نیاز به نگهداری و تنظیم مجدد دارد.
- کاهش استحکام آب‌بندی در 4 تا 24 ساعت اول پس از نصب و افزایش این مشکل با بالا رفتن دما.
انتخاب مواد پرکننده (Filler Material) در گسکت‌های اسپیرال وند تأثیر مستقیم بر مقاومت شیمیایی، عملکرد آب‌بندی و دوام در شرایط عملیاتی مختلف دارد.
گسکت‌های فلزی (Metallic Gaskets)
گسکت‌های فلزی از یک فلز خالص یا ترکیبی از چندین فلز ساخته می‌شوند و در اشکال و ابعاد مختلف قابل تولید هستند. این نوع گسکت‌ها به دلیل مقاومت بالا در برابر دما و فشار زیاد، برای شرایط عملیاتی سخت بسیار مناسب هستند. با این حال، برای نصب و آب‌بندی صحیح، نیاز به نیروی بالاتری جهت نشیمن (Seating Load) دارند.
انواع گسکت‌های فلزی
R TYPE , Oval and Octagonal
RX / BX TYPE
LENS RING
Bridgeman
DELTA
گسکت‌های فلزی به دلیل دوام بالا، مقاومت در برابر شرایط سخت، و قابلیت تحمل فشارهای بالا، در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها کاربرد گسترده‌ای دارند.
جدول اندازه های R
جدول اندازه های RX
جدول اندازه های BX
